Stare radzieckie obiektywy, czyli super bokeh w dobrej cenie

Wygląda na to, że nie ma lepszego czasu na rozpoczęcie znajomości ze starymi obiektywami niż wiosna. Nawet jeśli na co dzień fotografujecie wyłącznie miasto, to jest niezerowa szansa na to, że zdecydujecie się na mały skok w bok. To znaczy skok w makro.
Obiektywy wyprodukowane lata temu w ZSRR lub NRD przeżywają obecnie swoją drugą młodość. Budzą mimowolny szacunek wagą oraz pancernym wykonaniem i gwarantują niezły obrazek w bardzo dobrej cenie. Wprawdzie cena idzie w górę, ale ciągle koszt jednego „pleśniaczka” to ułamek ceny obiektywu nowej generacji. Czasy, gdy heliosa w dobrym stanie  kupowało się na popularnym portalu aukcyjnym za 40-50 zł już niestety minęły, miejmy nadzieję że chwilowo. Z drugiej strony internety podpowiadają, że kilka lat temu trioplany można było kupić w cenie obecnych heliosów, a dziś jest to wydatek około 2 tysięcy zł.

Przyznaję, napatrzyłam się na fotki wrzucane przez uczestników for internetowych i grup fotograficznych i postanowiłam, że też chcę się tym pobawić. Temat na razie oswajam, ale ponieważ już parę pytań o obiektywy miałam to wrzucam info, z prośbą do osób bardziej zorientowanych w temacie by uzupełnili poniższe 🙂

(Pentacon 50 1.8)

Mój pierwszy radziecki obiektyw to Helios 44M 2/58. Kupiony od razu z mocowaniem do Nikona, bo trochę się na początku obawiałam zabawy z przejściówkami. Niesłusznie, to nie jest trudne,  śrubokręt załatwia problem w minutę osiem. Heliosy z tego co widzę można kupić albo z konkretnym mocowaniem, albo z adnotacją „mocowanie M42”, w tym drugim przypadku należy jeszcze zainwestować kilkanaście złotych w odpowiednią przejściówkę. Tu drobna uwaga, na forach podpowiadają, że jeśli chcemy iść w focenie kwiatków i innych skowyrek to kupujemy przejściówkę bez soczewki. Taki obiektyw ostrzy mniej więcej do metra (plus minus 50 cm, różnie się trafia). Przejściówka z soczewką pozwala ostrzyć na nieskończoność, ale zauważalnie pogarsza jakość zdjęć. Są też w sprzedaży obiektywy z firmowym mocowaniem pod konkretny system (ok, przyznaję, z racji posiadanego sprzętu rozglądam się tylko za nikonem) i te działają jak współczesne obiektywy, tzn zrobicie nimi i makro, i portrecik i zdjęcie z okna z widokiem na sąsiednie kominy. Czasami o takie zabawki toczą się zacięte licytacje.

„Działają jak współczesne obiektywy” z jednym zastrzeżeniem. Wyłącznie w trybie manualnym. Serio, te parę chwil zabawy z heliosem czy pentaconem uczy więcej w temacie zależności między ustawieniami aparatu niż godziny spędzone z instrukcją obsługi. Tutaj mała podpowiedź, na bieżąco sprawdzajcie na podglądzie, jakie zdjęcia Wam wychodzą, bo automatyka w aparacie jednak rozleniwia, a jest różnica między zdjęciem zrobionym w pełnym słońcu i przy chwilowym zachmurzeniu, z zachowaniem identycznych ustawień. Na marginesie, bardzo mi się podoba jak przymykanie przysłony wpływa na widok w wizjerze (i dlaczego u licha zrezygnowano w nowych obiektywach z pierścieni przysłony?)
Z czym mam największy problem? Z ustawieniem ostrości, nawet jak przysłonę nieco przymknąć 🙂 Nie wiem czy to kwestia wprawy czy krótkowzroczności, ale trochę fotek leci w kosz, bo niczym, z  tak zwaną artystycznością włącznie, nie da się ich wybronić.

(Pentacon av 80 2.8)

Stare szkiełka dają bardzo specyficzne zdjęcia. Po części spowodowane jest to ich wadami (słynny bańkowy bokeh trioplana, który albo się kocha, albo nienawidzi), choć podejrzewam że wady te wynikają również z poziomu ówczesnej myśli technologicznej w wiodącej gospodarce radzieckiej. Niektóre obiektywy dają nieco zniekształcone kolorki, coś pomiędzy wakacyjnymi zdjęciami z lat osiemdziesiątych a filtrami instagrama. Wszystkie, zwłaszcza jeśli otworzyć przysłonę na maksa, bardzo fajnie rozmywają obraz. Podobno aby w pełni docenić ich bokeh warto mieć pełną klatkę, ale zwykła amatorska lustrzanka też daje radę (na marginesie, na forach podpowiadają, że dla lepszego rozmycia tła można spróbować przykleić kółko wielkości monety 1 gr lub niewiele większą obręcz z papieru na środek obiektywu). Plastyczność, malarskość to pojęcia względne, ale efekt robienia zdjęć starymi obiektywami ma w sobie jakiś urok. Trudno fotografowałoby się nimi non stop, bo jednak zdjęcia te są w pewnym stopniu powtarzalne czy monotonne. Ale jako urozmaicenie codzienności? Bardzo polecam.

Na co jeszcze warto zwrócić uwagę – na stan soczewek. Raczej nie ma co liczyć na obiektyw ‚spod igły’, którym dziadek emeryt robił zdjęcia wnukom raz do roku, w wakacje. Mogą być przybrudzone smarem czy olejem listki przysłony, w internetach zdania są podzielone czy to szkodzi czy nie. W środku prawdopodobnie będą paprochy, będzie trochę kurzu, to raczej nie powinno być problemem. Problemem może być pleśń, jak między soczewkami zauważycie takie jakby kawałki waty lub dziwne coś pokrywające szkło to lepiej zakup odpuścić. Owszem, ponoć można to wyczyścić. Ale to już trochę wyższa szkoła jazdy no i nigdy nie wiadomo, czy taki Obcy nie zechce się zaprzyjaźnić z naszymi dotychczasowymi obiektywami. Są też sprzedawcy, którzy specjalizują się w renowacji starych obiektywów. Faktycznie otrzymuje się od nich sprzęt w stanie idealnym,  ale coś za coś, cena jest zauważalnie wyższa niż przeciętny koszt kupna wiekowego obiektywu w internecie.

(Helios 44M + wspomniany wyżej krążek papieru naklejony na obiektyw)

Zabawa tymi obiektywami wciąga, bez dwóch zdań. Na razie oprócz wspomnianego Heliosa mam dwa Pentacony, z czego jeden standardowy (50 1.8) a jeden to bardzo budżetowa wersja wymienianego wyżej trioplana. Kupiony dla tzw. bubble-bokeh obiektyw w przeszłości zdaje się był częścią rzutnika. Zapomnijcie o pierścieniu przysłony, ostrość ustawia się korzystając z dorobionej domowym sposobem tulejki (tak to na oko laika wygląda), ale działa, są banieczki, jest zabawa.

To jak, wchodzicie w to?
tekst&foto: Asia Witek